اصطلاحات رایج مشاورین املاک در قرارداد مشارکت در ساخت

پروانه ساختمانی : مجوز قانونی‌ای که از طرف شهرداری برای هرگونه ساخت و ساز برای صاحبان املاک در قطعات بایر (زمین خالی) صادر می‌گردد.

پروانه تخریب و بازسازی : پروانه که با هدف تخریب بنای قدیمی و احداث بنای جدید بر اساس طرح تفصیلی صادر می‌گردد.

اضافه اشکوب : مجوز احداث طبقاتی بر روی طبقات موجود (توسعه بنا در ارتفاع)

تبدیل : مجوزی که برای تبدیل یک واحد مسکونی به دو واحد، تبدیل واحد مسکونی به اداری و یا تبدیل قسمتی از مسکونی به واحد تجاری و … صادر می‌گردد.

تغییرات-تعمیرات : پروانه‌ای که به منظور انجام تعمیرات و تغییرات جزئی و کلی صادر گردد.

تمدید پروانه : در صورت منقضی شدن مهلت پروانه و یا عدم شروع عملیات ساختمانی از طرف مالک، اعتبار پروانه تمدید و با همان مشخصات صادر خواهد شد.

تغییر نقشه : در صورت تقاضای مالک و به شرط عدم شروع عملیات ساختمانی نسبت به تغییرات یا جابجایی فضاها یا توسعه بنای پروانه‌های معتبر، پروانه تغییر نقشه صادر خواهد شد.

ابطال پروانه : در صورت تقاضای مالک بر باطل شدن جواز ساخت با استرداد و پس دادن اصل پروانه صادره و ابطال آن و پیوست نمودن آن به پرونده مکانیزه، پروانه باطل و تصویر به مراجع ذیربط اعلام می‌گردد و با رعایت ضوابط و مقررات، پرداختی‌‌های مالک عودت گردد.

تعویض مهندس ناظر یا مجری :  در صورت درخواست مالک و با رعایت ضوابط و مقررات و در صورت موافقت ناظر، مجری، مراجع ذیصلاح، معرفی ناظر و مجری جدید، مجوز فوق صادر می‌گردد.

گواهی عدم خلاف : در صورت شروع به کار ساختمانی طبق پروانه صادره برای هرگونه معامله و یا انقضای مهلت پروانه (برای ادامه عملیات ساختمانی یا بروز خلاف، پس از رسیدگی، گواهی جدیدی به نام گواهی عدم خلاف صادر می گردد.

بلامانع ناحیه : در موارد بروز تخلفات جزئی که منجر به جلوگیری از ساخت شود، پس از رفع خلاف یا رسیدگی به آن، مجوز ادامه کار از شهرسازی منطقه به ناحیه مربوطه صادر خواهد شد.

بلامانع شهرسازی : در صورت درخواست انواع پروانه و کشف خلاف در بنا و رسیدگی به آن برای سهولت روند اداری و ادامه کار، بلامانع شهرسازی صادر خواهد شد.

پایان کار : در صورت پایان عملیات ساختمانی و عدم وجود تخلف و ارائه گواهی صحت اجرا از جانب مهندس ناظر، گواهی پایان کار ساختمانی توسط شهرداری صادر خواهد شد.

پایان کار آپارتمانی : صدور گواهی پایان ساختمان یا عدم خلاف در مورد هر یک از آپارتمان‌های یک مجتمع بشرطی که در بخش‌های اختصاصی و مُشاعات تخلفی حادث نشده باشد.

پایان کار قبل از 49 : جهت بناهایی با هرکاربری که قبل از اردیبهشت سال 1349 (تاریخ ابلاغ طرح جامع شهر تهران به شهرداری جهت اجرا) احداث و بهره‌برداری گردیده اند (بنای ساخته شده بر اساس مقررات طرح جامع تهران نمی‌باشد) پایان ساختمانی قبل از 1349 صادر می‌گردد.

تمدید پایان کار : در صورت انقضای اعتبار پایان کار و عدم وجود هر گونه خلاف یا تغییرات در بنا پایان کار مذکور با همان مشخصات مجدداً تمدید می گردد.

زمین دایر : به اراضی دارای ساختمان و تأسیسات و دیوارکشی متناسب با ملک و یا املاکی که باغ و مشجر و یا زراعی باشد، می‌گویند.

زمین بایر : به اراضی فاقد ساختمان  و تأسیسات می‌گویند که سابقه دایر بودن را داشته‌اند.

زمین موات : به املاکی که فاقد ساختمان‌ و تأسیسات باشد و هرگونه سابقه عمران و آبادی و یا باغ و کشاورزی نداشته‌اند گویند، و متعلق به دولت است.

-مرجع صالح صدور مجوز ساخت و ساز در محدودۀ قانونی شهر، شهرداری است.

حریم شهر : عبارت است از قسمتی از اراضی بلافصل پیرامون محدوده شهر که نظارت و کنترل شهرداری در آن ضرورت دارد و از مرز تقسیمات کشوری شهرستان و بخش مربوطه تجاوز ننماید.

چنانچه گفته شد صدور مجوز ساخت و ساز در حریم شهر با شهرداری است که قبل از آن مالک می‌بایست نسبت به اخذ موافقت اصولی از اداره جهاد کشاورزی (برای اراضی با کاربری زراعی و کشاورزی) اقدام نماید و شهرداری بر اساس موافقت اصولی مزبور نسبت به صدور پروانه ساخت اقدام می‌کند. البته ذکر است در صورتی که در قسمتی از حریم شهر دهیاری یا بخشداری تشکیل شده باشد بجای شهرداری، دهیاری یا بخشداری مرجع صدور مجوز ساخت خواهد بود. در صورت اخذ موافقت اصولی از اداره جهاد کشاورزی برای اراضی واقع در کاربری زراعی و کشاورزی الزامی است.

خارج از حریم شهر: مرجع صدور مجوز ساخت برای اراضی خارج از حریم، دفتر فنی استانداری می باشد.

ساختمان : هر بنای پوشیده که برای مسکن، زندگی و یا فعالیت و یا نگهداری کالا و ماشین آلات و غیره در نظر گرفته شده است.

بازدید ساختمان : تهیه گزارش از وضعیت اعیان و عرصه به جهت تعیین مساحت‌ فضاهای احداثی؛ نوع کاربری؛ نوع سازه و مصالح بکاررفته؛ تاریخ احداث ساختمان و کنترل ضوابط و مقررات شهرسازی و ایمنی ساختمان و درج اطلاعات مربوطه در فرم بازدید ملک و ساختمان را گویند.

تراکم مسکونی : نسبت به جمعیت ساکن در یک منطقه به کل سطح مسکونی. 

تراکم ساختمانی : نسبت سطح زیر بنای  ساختمان به کل مساحت زمین.

سطح اشغال : میزان سطح مجازی که هر مالک می تواند از زمین خود را به ساخت بنا اختصاص دهد.

جهت ساخت : نحوه قرارگیری بنا در یک زمین را گویند. در شهر مشهد به جهت استفاده از تابش نور خورشید با توجه به شکل و فرم پلاک جهت ساخت در شمال یا غرب زمین می‌باشد. در غیر اینصورت بنای ساخته شده را خلاف جهت ساخت گویند.

طول بر : طول بر زمین عبارت است از طول ضلعی که وصل به معبر باشد.

دسترسی : عبارت است از ارتباط یک قطعه زمین به معابر مجاور یا اتصال یک خیابان به خیابان مهم‌تر یا هم‌طراز خود را گویند.

عرض معبر : عرض هر معبر بر اساس فاصله دیوارهای دو طرف مقابل ساختمان مشخص می‌شود.

واحد مجاز: به تعداد واحدهای مجاز در هر تراکم ساختمانی که بر اساس طرح تفصیلی مصوب تعیین می شود گویند. تعداد واحدهای مجاز تابع مساحت عرصه می باشد که در هر تراکم به استناد ضوابط و مقررات طرح تفصیلی با عنوان سهم العرصه تعیین می‌شود.

حیاط : فضای باز یک ساختمان را گویند که مالک می‌تواند از آن فقط جهت درختکاری و ایجاد فضای سبز استفاده نماید.

حیاط خلوت : حیاط خلوت فضائی است جهت رساندن نور و هوا و یا دسترسی خاصی احداث می شود.

پیلوت : قسمتی از ساختمان که به صورت فضائی شامل ستون‌ها و بدون دیوارهای جداکننده بود و فاصله زیر سقف آن از کف پیلوت حداقل 40.2 متر می‌باشد.

پارکینگ بسته : فضایی ساخته شده است که در یک ساختمان جهت توقف وسایل نقلیه، قرار دارد و فضای ناخالص در پارکینگ به اجزاء هر وسیله نقلیه اتومبیل 25 متر مربع می باشد.

انباری : قسمتی از ساختمان که از آن صرفاً جهت نگهداری وسایل اضافه به صورت انبار استفاده می‌شود.

انباری تجارتی : قسمتی از ساختمان که از آن صرفاً جهت نگهداری کالا و اجناس تجاری استفاده می‌شود.

تغییر کاربری غیر مجاز : تغییر کاربری غیر مجاز یعنی احداث بنا با کاربری غیر مجاز بدون توجه به معیار و ضابطه طرح تفصیلی مربوطه در ملک مورد نظر؛ مانند احداث تجارتی در کاربری مسکونی.

طبقه : به هر سطح افقی از یک بنا (ساختمان) طبقه گویند. طبقات بالاتر از سطح زمین با کد اعداد مثبت و طبقات پائین‌تر از سطح زمین با کد اعداد منفی تعیین می‌شوند.

طبقه زیر زمین : قسمتی از ساختمان که ارتفاع آن از روی جدول خیابان تا زیر سقف 1.20 متر بیشتر نباشد و 70% حجم آن یا بیشتر در زیرزمین قرار گیرد. (مصوبه ک/م/5 سال 1362 ).

طبقه همکف : قسمتی از ساختمان که فاصله کف آن از سطح گذر یا روی جدول خیابان حداکثر 1.40 متر می باشد.

نیم طبقه : عبارت است از اینکه در داخل طبقه سقف دیگری احداث و از آن قسمت طبقه بصورت دوطبقه استفاده شود.

طبقات فوقانی : کلیه طبقات ساختمانی که روی طبقه همکف ساخته می شود را گویند.

لابی مسکونی : به فضائی در همکف گفته می‌شود که به عنوان محل انتظار و گفتگوی ساکنین اختصاص داده می‌شود.

خرپشته : اتاقک راه پله بالای پشت بام را گویند و حداکثر تا 20 مترمربع در کاربری مسکونی و 25 مترمربع در کاربری غیر مسکونی جزء سطح زیر بناء، تراکم و ارتفاع ساختمان محسوب نمی‌شود.

پیش آمدگی: پیش آمدگی قسمتی از بنا است که در فضای هوائی ملک یا معابر اطراف ملک مربوطه احداث می‌گردد.

آسانسور: وسیله‌ای دائمی است در ساختمان‌ها که برای جابجایی عمودی افراد؛ بار یا هر دو که در تراز‌های معین توقف می‌کند و دارای یک اتاقک (کابین) است.

پله فرار : بخشی از مجموعه راه خروج اضطراری شامل تعدادی پله که در مجموع رفت و آمد از یک طبقه به طبقه دیگر را بدون تداخل برخورد یا مانع امکان پذیر می‌کند.

درز انبساط: در کلیه ساختمان‌های فلزی که طول آنها بیشتر از 50 متر باشد؛ باید در طول ساختمان درز انبساط پیش‌بینی کرد. این طول مربوط به ساختمان‌های فلزی و بدون پوشش محافظ است که نباید از 50 متر و یا در ساختمان‌هایی با پوشش محافظ و در حالات خاص نباید از یک‌صد متر تجاوز کند. برای پوشاندن و پر کردن فواصل درز انبساط از مواردی استفاده می‌کنند که قابلیت ارتجاعی داشته باشد. باید دقت شود که فاصله درز انبساط به هیچ وجه با مصالح بنایی یا ملات پر نگردد.

درز انقطاع: فضائی است جهت جداسازی بین سازه‌های دو ساختمان مجاور یکدیگر که در موقع زلزله از برخورد دو سازه به هم و ایجاد خسارت مضاعف توسط ضربه سازه‌‌ها به هم جلوگیری می‌نماید.

نورگیر: فضائی جهت انتقال نور و هوا به فضاهای داخلی بنا می‌باشد.

پلاک هم جوار: به قطعات مجاور یک پلاک گویند.

نما: کلیه سطوح ساختمان‌ها که از داخل معابر عمومی قابل مشاهده می‌باشد اعم بازنماهای اصلی یا جانبی، نمای شهری محسوب می‌گردد.

نماسازی ساختمان : عبارت است از آخرین پوشش روی نمای ساختمان که بر حسب مصالح ساختمانی به کار رفته متفاوت است. نماسازی جزء عملیات نازک کاری محسوب می‌شود. مصالح مورد استفاده در نمای ساختمان‌ها به شرح ذیل می باشد: آجر، سنگ، شیشه، بتن، سیمان، مصالح جدید.

نمای اصلی ساختمان: عبارت است بازنمایی که مشرف به خیابان یا حیاط می باشد.